3 grosze polskie (1819–1835)

Z Polska Encyklopedia Numizmatyczna
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
3 grosze polskie (1819–1835)
Dane podstawowe
Emitent

Królestwo Kongresowe

Nominał

3 grosze

Rocznik

1819, 1820, 1827, 1828, 1829, 1830, 1831, 1832, 1833, 1834, 1835

Emisja
Mennica

Warszawa

Nakład

ok. 5 000 000 sztuk

Data emisji

1819

Data wycofania

luty 1851

Opis fizyczny
Masa

8,57 g

Średnica

25 mm

Materiał

miedź

Rant

ząbkowany

Stempel

zwykły

Uwagi

moneta obiegowa, moneta z otokiem

Próbny(?) trojak z otokiem z 1818 r. – egzemplarz z Muzeum Narodowego w Krakowie

3 grosze polskie (1819–1835) – moneta trzygroszowa Królestwa Kongresowego okresu autonomii, wprowadzona jako następczyni trzygroszówki bitej w latach 1817 i 1818, po zredukowaniu średnicy o 1 milimetr, dołożeniu otoku na awersie i rewersie oraz wprowadzeniu pionowo ząbkowanego rantu. Była bita w latach 1819–1835, według systemu monetarnego opartego na grzywnie kolońskiej[1], wycofana z obiegu w lutym 1851 r.[2]

Awers

Na tej stronie umieszczono średni herb Królestwa Kongresowego, tzn. orła rosyjsko-polskiego – dwugłowy orzeł z trzema koronami, w prawej łapie trzyma miecz i berło, w lewej jabłko królewskie, na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, tarcza herbowa z polskim orłem[3]. Na dole, po obu stronach ogona orła, znajduje się znak intendenta mennicy w Warszawie

  • I.B. (Jakuba Benika 1816–1820),
  • F.H. (Fryderyka Hungera 1827–1832),
  • K.G. (Karola Gronaua 1830–1834) lub
  • I.P. (Jerzego Puscha 1834–1835)[4].

Istnieją monety z rocznika 1829 bez znaku intendenta[4].

Dookoła znajduje się wypukły otok.

Awers jest identyczny z awersem monety 3 grosze polskie 1826–1827[4].

Rewers

Na tej stronie umieszczono nominał 3, pod nim napis „GROSZE”, poniżej „POLSKIE”, a pod nim rok bicia: 1819, 1820, 1827, 1828, 1829, 1830, 1831, 1832, 1833, 1834 lub 1835. Dookoła znajduje się wypukły otok[4].

Opis

Monetę bito w mennicy w Warszawie, w miedzi, na krążku o średnicy 25 mm, masie 8,57 grama, z otokiem, z rantem ząbkowanym[5][4]. Według sprawozdań mennicy w latach 1819–1835 (bez 1826) w obieg wypuszczono ok. 5 575 607 sztuk[6]. Dokładniejsze podanie nakładu jest niemożliwe, ponieważ w dwóch latach monetę bito razem z:

a mennica w swoich sprawozdaniach raportowała jedynie liczbę wprowadzanych do obiegu monet konkretnego nominału, bez podawania typu[6].

Stopień rzadkości poszczególnych roczników i typów monet przedstawiono w tabeli:

Rocznik Znak intendenta Stopień rzadkości Liczba egzemplarzy Uwagi Zdjęcie
3 grosze polskie 1819 I.B. R1[7][8] 15 001–80 000 3 grosze polskie 1819.jpg
3 grosze polskie 1820 I.B. R2[8] 3001–15 000 3 grosze polskie 1820.jpg
3 grosze polskie 1827 F.H. R2[8] 3001–15 000 bito również monety 3 grosze polskie (1826–1827) 3 grosze polskie 1827 stary rewers.jpg
3 grosze polskie 1828 F.H. R[7][8] 80 001–400 000 3 grosze polskie 1828.jpg
3 grosze polskie 1829 F.H. R[7][8] 80 001–400 000 3 grosze polskie 1829 FH.jpg
bez znaku intendenta (brak liter F.H.) R4[7] 121–600
3 grosze polskie 1830 F.H. R[8][7] 80 001–400 000 3 grosze polskie 1830 FH.jpg
K.G. R5[7][8] 26–120 3 grosze 1830 KG.jpg
3 grosze polskie 1831 F.H. R8[7] 2–3 3 grosze 1831 FH.jpg
K.G. R1[8] 15 001–80 000 bito również monety Królestwa Polskiego 1831 3 grosze polskie 1831 K G.jpg
3 grosze polskie 1832 F.H. R6[8][7] 7–25 3 grosze polskie 1832 FH.jpg
K.G. R2[8] 3001–15 000 3 grosze polskie 1832 KG.jpg
3 grosze polskie 1833 K.G. R[8][7] 80 001–400 000 3 grosze polskie 1833.jpg
3 grosze polskie 1834 K.G. R3[8] 601–3000 3 grosze polskie 1834 KG.jpg
I.P. R[8][7] 80 001–400 000 3 grosze polskie 1834 IP.jpg
3 grosze polskie 1835 I.P. R4[8] 121–600 bito również monety 3 grosze (1835–1841) 3 grosze polskie 1835.jpg

Dla pięciu roczników – 1829, 1830, 1831, 1832 i 1834, istnieją monety z różnymi znakami intendenta mennicy umieszczonymi na awersie lub, jak w przypadku 1829, jego brakiem. O ile w przypadku innych monet Królestwa Kongresowego ostatnim rocznikiem, na którym umieszczano znak konkretnego intendenta mennicy, był rok powołania jego następcy, o tyle w przypadku trzygroszówki polskiej 1819–1835 znane są egzemplarze ze znakiem Fryderyka Hungera (F.H.) z 1831 i 1832, mimo że już w 1830 na tym stanowisku pojawił się Karol Gronau (K.G.).

W latach 1826–1827 bito monetę 3 grosze polskie Z MIEDZI KRAIOWEY[4]. W roku 1827 powrócono do bicia trzygroszówki według rysunku monety wprowadzonego w roku 1819[4]. W roku 1835 monetę zastąpiono trzygroszówką polsko-rosyjską[4].

Ze względu na fakt, że okres bicia monety przypada na czas rządów dwóch carów, w numizmatyce rosyjskiej moneta, w zależności od wybitej daty, zaliczana jest do dwóch odrębnych kategorii[9]:

Istnieją monety 3 grosze polskie z otokiem z rocznika 1818, którym opracowania przypisują status monet próbnych lub ewentualnie nowego bicia[10].

Nowe bicie

Istnieją monety nowego bicia z 1857 r. z mennicy w Warszawie dla roczników 1819, 1820, 1827, 1828, 1829FH, 1830FH, 1831KG, 1832KG, 1833, 1834KG, 1834IP, 1835[11].

Istnieją monety nowego bicia z 1869 r. z mennicy w Petersburgu dla rocznika 1824, dla którego monet obiegowych nie było[11].

Zobacz też

Przypisy

  1. Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 5-8.
  2. Elżbieta Korczyńska, Borys Paszkiewicz, Mennictwo XIX i XX w., Kraków: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Oddział w Krakowie, 1989, s. 365.
  3. Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 6,13.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 88-99.
  5. Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765-1965, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1970, s. 272.
  6. 6,0 6,1 Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 43.
  7. 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 7,8 7,9 Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet, Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-08-28].
  8. 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 8,13 Tadeusz Iger, Katalog trojaków polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2008, s. 279-286.
  9. Vladimir Bitkin, Composite Catalog of Russian Coins, 2003, s. 791,857.
  10. Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, reprint, Czesław Kamiński (red.), Warszawa: Polskie Towarzystwo archeologiczne i Numizmatyczne, Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 18,24, 56.
  11. 11,0 11,1 Czesław Kamiński, Edmund Kopicki, Katalog monet polskich 1764-1864, wyd. drugie, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1977, s. 144-184.