3 grosze polskie (1819–1835)
| Dane podstawowe | |
| Emitent | |
|---|---|
| Nominał |
3 grosze |
| Rocznik |
1819, 1820, 1827, 1828, 1829, 1830, 1831, 1832, 1833, 1834, 1835 |
| Emisja | |
| Mennica | |
| Nakład |
ok. 5 000 000 sztuk |
| Data emisji |
1819 |
| Data wycofania |
luty 1851 |
| Opis fizyczny | |
| Masa |
8,57 g |
| Średnica |
25 mm |
| Materiał | |
| Rant |
ząbkowany |
| Stempel | |
| Uwagi |
moneta obiegowa, moneta z otokiem |
3 grosze polskie (1819–1835) – moneta trzygroszowa Królestwa Kongresowego okresu autonomii, wprowadzona jako następczyni trzygroszówki bitej w latach 1817 i 1818, po zredukowaniu średnicy o 1 milimetr, dołożeniu otoku na awersie i rewersie oraz wprowadzeniu pionowo ząbkowanego rantu. Była bita w latach 1819–1835, według systemu monetarnego opartego na grzywnie kolońskiej[1], wycofana z obiegu w lutym 1851 r.[2]
Awers
Na tej stronie umieszczono średni herb Królestwa Kongresowego, tzn. orła rosyjsko-polskiego – dwugłowy orzeł z trzema koronami, w prawej łapie trzyma miecz i berło, w lewej jabłko królewskie, na piersi, na tle gronostajowego płaszcza, tarcza herbowa z polskim orłem[3]. Na dole, po obu stronach ogona orła, znajduje się znak intendenta mennicy w Warszawie –
- I.B. (Jakuba Benika 1816–1820),
- F.H. (Fryderyka Hungera 1827–1832),
- K.G. (Karola Gronaua 1830–1834) lub
- I.P. (Jerzego Puscha 1834–1835)[4].
Istnieją monety z rocznika 1829 bez znaku intendenta[4].
Dookoła znajduje się wypukły otok.
Awers jest identyczny z awersem monety 3 grosze polskie 1826–1827[4].
Rewers
Na tej stronie umieszczono nominał 3, pod nim napis „GROSZE”, poniżej „POLSKIE”, a pod nim rok bicia: 1819, 1820, 1827, 1828, 1829, 1830, 1831, 1832, 1833, 1834 lub 1835. Dookoła znajduje się wypukły otok[4].
Opis
Monetę bito w mennicy w Warszawie, w miedzi, na krążku o średnicy 25 mm, masie 8,57 grama, z otokiem, z rantem ząbkowanym[5][4]. Według sprawozdań mennicy w latach 1819–1835 (bez 1826) w obieg wypuszczono ok. 5 575 607 sztuk[6]. Dokładniejsze podanie nakładu jest niemożliwe, ponieważ w dwóch latach monetę bito razem z:
- 3 grosze polskie (1826–1827) – w roku 1827,
- 3 grosze (1835–1841) – w roku 1835,
a mennica w swoich sprawozdaniach raportowała jedynie liczbę wprowadzanych do obiegu monet konkretnego nominału, bez podawania typu[6].
Stopień rzadkości poszczególnych roczników i typów monet przedstawiono w tabeli:
| Rocznik | Znak intendenta | Stopień rzadkości | Liczba egzemplarzy | Uwagi | Zdjęcie |
|---|---|---|---|---|---|
| 3 grosze polskie 1819 | I.B. | R1[7][8] | 15 001–80 000 | 
| |
| 3 grosze polskie 1820 | I.B. | R2[8] | 3001–15 000 | 
| |
| 3 grosze polskie 1827 | F.H. | R2[8] | 3001–15 000 | bito również monety 3 grosze polskie (1826–1827) | 
|
| 3 grosze polskie 1828 | F.H. | R[7][8] | 80 001–400 000 | 
| |
| 3 grosze polskie 1829 | F.H. | R[7][8] | 80 001–400 000 | 
| |
| bez znaku intendenta (brak liter F.H.) | R4[7] | 121–600 | |||
| 3 grosze polskie 1830 | F.H. | R[8][7] | 80 001–400 000 | 
| |
| K.G. | R5[7][8] | 26–120 | 
| ||
| 3 grosze polskie 1831 | F.H. | R8[7] | 2–3 | 
| |
| K.G. | R1[8] | 15 001–80 000 | bito również monety Królestwa Polskiego 1831 | 
| |
| 3 grosze polskie 1832 | F.H. | R6[8][7] | 7–25 | 
| |
| K.G. | R2[8] | 3001–15 000 | 
| ||
| 3 grosze polskie 1833 | K.G. | R[8][7] | 80 001–400 000 | 
| |
| 3 grosze polskie 1834 | K.G. | R3[8] | 601–3000 | 
| |
| I.P. | R[8][7] | 80 001–400 000 | 
| ||
| 3 grosze polskie 1835 | I.P. | R4[8] | 121–600 | bito również monety 3 grosze (1835–1841) | 
|
Dla pięciu roczników – 1829, 1830, 1831, 1832 i 1834, istnieją monety z różnymi znakami intendenta mennicy umieszczonymi na awersie lub, jak w przypadku 1829, jego brakiem. O ile w przypadku innych monet Królestwa Kongresowego ostatnim rocznikiem, na którym umieszczano znak konkretnego intendenta mennicy, był rok powołania jego następcy, o tyle w przypadku trzygroszówki polskiej 1819–1835 znane są egzemplarze ze znakiem Fryderyka Hungera (F.H.) z 1831 i 1832, mimo że już w 1830 na tym stanowisku pojawił się Karol Gronau (K.G.).
W latach 1826–1827 bito monetę 3 grosze polskie Z MIEDZI KRAIOWEY[4]. W roku 1827 powrócono do bicia trzygroszówki według rysunku monety wprowadzonego w roku 1819[4]. W roku 1835 monetę zastąpiono trzygroszówką polsko-rosyjską[4].
Ze względu na fakt, że okres bicia monety przypada na czas rządów dwóch carów, w numizmatyce rosyjskiej moneta, w zależności od wybitej daty, zaliczana jest do dwóch odrębnych kategorii[9]:
- monet cara Aleksandra I (1819,1820) oraz
- monet cara Mikołaja I (1827–1835).
Istnieją monety 3 grosze polskie z otokiem z rocznika 1818, którym opracowania przypisują status monet próbnych lub ewentualnie nowego bicia[10].
Nowe bicie
Istnieją monety nowego bicia z 1857 r. z mennicy w Warszawie dla roczników 1819, 1820, 1827, 1828, 1829FH, 1830FH, 1831KG, 1832KG, 1833, 1834KG, 1834IP, 1835[11].
Istnieją monety nowego bicia z 1869 r. z mennicy w Petersburgu dla rocznika 1824, dla którego monet obiegowych nie było[11].
Zobacz też
- 3 grosze polskie (1817–1818)
- 3 grosze polskie (1826–1827)
- 3 grosze polskie 1831
- 3 grosze (1835–1841)
- 1 grosz polski (1816–1835)
- monety Królestwa Kongresowego
- tabela cennikowa Bolcewicza
- rosyjskie monety bite dla Polski (1815–1841)
Przypisy
- ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 5-8.
- ↑ Elżbieta Korczyńska, Borys Paszkiewicz, Mennictwo XIX i XX w., Kraków: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Oddział w Krakowie, 1989, s. 365.
- ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 6,13.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Janusz Parchimowicz, Monety polskie, wyd. II, Szczecin: Nefryt, 2003, s. 88-99.
- ↑ Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765-1965, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1970, s. 272.
- ↑ 6,0 6,1 Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, Warszawa: Polskie Towarzystwo Archeologiczne i Numizmatyczne Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 43.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 7,8 7,9 Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet, Fortress Katalog – Internetowy Katalog Monet [dostęp 2017-08-28].
- ↑ 8,00 8,01 8,02 8,03 8,04 8,05 8,06 8,07 8,08 8,09 8,10 8,11 8,12 8,13 Tadeusz Iger, Katalog trojaków polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2008, s. 279-286.
- ↑ Vladimir Bitkin, Composite Catalog of Russian Coins, 2003, s. 791,857.
- ↑ Karol Plage, Monety bite dla Królestwa Polskiego w latach 1815–1864 i monety bite dla miasta Krakowa w roku 1835 XXXVIII tablic, reprint, Czesław Kamiński (red.), Warszawa: Polskie Towarzystwo archeologiczne i Numizmatyczne, Komisja Numizmatyczna, 1972, s. 18,24, 56.
- ↑ 11,0 11,1 Czesław Kamiński, Edmund Kopicki, Katalog monet polskich 1764-1864, wyd. drugie, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1977, s. 144-184.