Tekst źródłowy strony 1 złoty 1928 Wieniec dębowy

{{Moneta infobox
 |nazwa             = 1 złoty 1928 Wieniec dębowy
 |zdjęcie           = Próba bez napisu 1 zloty 1928 awers - wieniec dębowy.jpg
 |2. zdjęcie        = Próba bez napisu 1 zloty 1928 rewers - wieniec dębowy.jpg
 |emitent           = [[Mennica Polska#Mennica Państwowa (1924–1994)|Mennica Państwowa]]
 |nominał           = 1 złoty
 |rocznik           = 1928
 |mennica           = Mennica Państwowa
 |nakład            = 35 szt. [[nikiel|Ni]] bez napisu PRÓBA<br />110 szt. [[nikiel|Ni]] z napisem PRÓBA<br />32 szt. ([[Brązy|B]])
 |data emisji       = 
 |data wycofania    = 
 |projektant        = [[Józef Aumiller]]
 |masa              = 7 g ([[nikiel|Ni]])<br />8–8,2 g ([[Brązy|B]])
 |średnica          = 25 mm
 |grubość           = 
 |materiał          = [[nikiel]] (Ni), [[brązy|brąz]] (B)
 |rant              = gładki
 |stempel           = [[Stempel zwykły (numizmatyka)|zwykły]]
 |uwagi             = [[moneta próbna]] kolekcjonerska<br />istnieją odmiany bite:
* stemplem [[Stempel odwrócony (numizmatyka)|odwróconym]]
* stemplem [[Stempel lustrzany (numizmatyka)|lustrzanym]]
* z napisem PRÓBA i znakiem mennicy jednocześnie
 |commons           = 
}}
'''1 złoty 1928 Wieniec dębowy''' – [[moneta próbna]] okresu złotowego [[II Rzeczpospolita|II Rzeczypospolitej]] wybita według projektu [[Józef Aumiller|Józefa Aumillera]] z datą 1928<ref name=":0">{{Cytuj |autor = Janusz Parchimowicz |tytuł = Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939 |data = 2010 |isbn = 978-83-87355-65-4 |wydanie = pierwsze |miejsce = Szczecin |wydawca = Nefryt |s = 120–123}}</ref>.

Moneta należy do serii czterech próbnych złotówek z 1928 r. zaprojektowanych przez [[Józef Aumiller|Józefa Aumillera]], z których żadna nie stała się wzorem dla wprowadzonej w 1929 r. [[1 złoty 1929|monety niklowej]] o tym nominale<ref>{{Cytuj |autor = Janusz Parchimowicz |tytuł = Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939 |data = 2010 |isbn = 978-83-87355-65-4 |wydanie = pierwsze |miejsce = Szczecin |wydawca = Nefryt |s = 116–126}}</ref><ref name=":1">{{Cytuj |autor = Mennica Polska S.A. |tytuł = Blister: Złotówki okresu międzywojennego |czasopismo = 240 lat Mennicy Polskiej |data = |miejsce = Warszawa |s = 5–6}}</ref>.

Istnieją wersje [[Awers i rewers|rewersu]]<ref name=":0" />:

* bez napisu „PRÓBA” i ze [[Znak menniczy|znakiem mennicy]] albo
* z napisem „PRÓBA” i bez znaku mennicy na rewersie.

== Rys historyczny ==
Jako element [[Reforma walutowa Władysława Grabskiego|reformy walutowej Władysława Grabskiego]] rozporządzeniem [[Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej|Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej]] z 20 stycznia 1924 r., znowelizowanym w kwietniu tego samego roku, wprowadzono między innymi [[Srebro|srebrną]] (próby 750) [[1 złoty wzór 1924|monetę jednozłotową]], o masie 5 gramów i średnicy 23 mm, której wzór został ustalony rozporządzeniem Ministra Skarbu z 26 maja 1924 r. razem z wzorami pozostałych planowanych do wprowadzenia do obiegu nominałów monet od [[1 grosz wzór 1923|1]] grosza do [[Klęczący rycerz (monety)|100]] złotych<ref>{{Cytuj |autor = Jerzy Chałupski |tytuł = Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945 |data = 2008 |isbn = 83-912223-4-9 |wydanie = pierwsze |miejsce = Sosnowiec |s = 150, 230}}</ref>.

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 5 listopada 1927 r. zmieniono system monetarny, zastępując między innymi srebrną monetę jednozłotową odpowiednikiem w [[Nikiel|niklu]] o parametrach: masa – 7 gramów, średnica – 25 mm<ref name=":2">{{Cytuj |autor = Jerzy Chałupski |tytuł = Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945 |data = 2008 |isbn = 83-912223-4-9 |wydanie = pierwsze |miejsce = Sosnowiec |s = 157}}</ref>.

Cztery projekty wzoru niklowej złotówki przygotował kierownik artystyczny [[Mennica Polska|Mennicy Państwowej]] – [[Józef Aumiller]], który prowadził również dział medalierski. Monety te miały identyczny rysunek [[Awers i rewers|awersu]] z datą 1928, z rysunkiem godła zgodnym z zaprojektowanym przez [[Zygmunt Kamiński (malarz)|Zygmunta Kamińskiego]] i wprowadzonym w grudniu 1927 r. ({{Dziennik Ustaw|1927|115|980}})<ref name=":1" /><ref name=":2" />.

[[Awers i rewers|Rewersy]] Aumillera miały tradycyjną kompozycję. W centralnej części umieszczony został nominał otoczony jednym z czterech wieńców<ref name=":1" />:

* zbożowym,
* dębowym,
* kwiatowym przewiązanym u dołu,
* kwiatowym nieprzewiązanym u dołu.

Projekty te nie znalazły uznania. W rozpisanym konkursie wybrano do realizacji [[1 złoty 1929|projekt M. Kotarbińskiego]], w którym nominał otoczony był ornamentem geometrycznym w stylu [[art déco]]<ref>{{Cytuj |autor = Mennica Polska S.A. |tytuł = Blister: Złotówki okresu międzywojennego |czasopismo = 240 lat Mennicy Polskiej |data = |miejsce = Warszawa |s = 6}}</ref>.

== Awers ==
Na tej stronie znajduje się [[Godło Rzeczypospolitej Polskiej|godło]] – orzeł w koronie według wzoru z grudnia 1927 r., dookoła w otoku napis: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”, na samym dole rok – 1928, po obydwu stronach którego umieszczono spłaszczone gwiazdy sześcioramienne<ref name=":3">{{Cytuj |autor = Czesław Kamiński |tytuł = Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1975 |data = 1976 |wydanie = IV poprawione i uzupełnione |miejsce = Warszawa |wydawca = Krajowa Agencja Wydawnicza |s = 70–71}}</ref><ref name=":0" />.

== Rewers ==
Rysunek rewersu to nominał 1 otoczony wieńcem z liści dębu, na niektórych monetach pod jedynką wypukły napis „PRÓBA”, poniżej otokowo napis „ZŁOTY”, a za nim, na niektórych monetach, znajduje się [[Kościesza (herb szlachecki)|herb Kościesza]] – [[Znak menniczy|znak mennicy]] w Warszawie<ref name=":3" /><ref name=":0" />.

== Opis ==
{{Grafika rozwinięta
|opis = Wieniec dębowy z napisem PRÓBA
|szerokość=118
|położenie opisu=center
| grafika1 = Próba 1 złoty 1928 wieniec dębowy PRÓBA awers.jpg
| grafika2 = Próba 1 złoty 1928 wieniec dębowy PRÓBA rewers.jpg
}}
Monetę wybito w Mennicy Państwowej, z rantem gładkim, na krążku o średnicy 25 mm w<ref name=":0" />:

* [[Nikiel|niklu]] bez napisu „PRÓBA” i ze znakiem mennicy w Warszawie – nakład 35 sztuk,
* [[Nikiel|niklu]] z napisem „PRÓBA”  i bez znaku mennicy – nakład 110 sztuk,
* [[Brązy|brązie]] bez napisu „PRÓBA” i ze znakiem mennicy w Warszawie – nakład 32 sztuki.

Pod koniec drugiego dziesięciolecia XXI w. ze znanych monet II Rzeczypospolitej ''złotówka z wieńcem dębowym z 1928 r.'' jest<ref name=":22">{{Cytuj |autor = Janusz Parchimowicz |tytuł = Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939 |data = 2010 |isbn = 978-83-87355-65-4 |wydanie = pierwsze |miejsce = Szczecin |wydawca = Nefryt |s = 16–60, 64–278}}</ref>:

* jednym z czterech wzorów próbnych złotówek z wieńcami przygotowanych przez Józefa Aumillera w 1928 r.,
* jedną z dziewięciu złotówek, obok:
** obiegowej ''[[1 złoty wzór 1924|złotówki wzoru 1924]]'' – projektu [[Tadeusz Breyer|Tadeusza Breyera]],
** próbnej ''[[1 złoty 1928 Wieniec zbożowy]]'' – również projektu Józefa Aumillera,
** próbnej ''[[1 złoty 1928 Wieniec kwiatowy przewiązany]]'' – również projektu Józefa Aumillera,
** próbnej ''[[1 złoty 1928 Wieniec kwiatowy nieprzewiązany]]'' – również projektu Józefa Aumillera,
** próbnej ''[[1 złoty 1929 Wieniec kwiatowy nieprzewiązany]]'' – awers projektu M.Kotarbińskiego, rewers projektu Józefa Aumillera,
** obiegowej ''[[1 złoty 1929|złotówki z 1929]]'' – projektu M.Kotarbińskiego.
** wersji próbnej o średnicy 20 mm obiegowej [[1 złoty 1929|''złotówki 1929'']] z napisem „PRÓBA” – projektu M. Kotarbińskiego.
** próbnej ''[[1 złoty 1932 Polonia]]'' – projektu [[Antoni Madeyski|Antoniego Madeyskiego]].

== Odmiany ==
W obrocie kolekcjonerskim spotykane są również odbitki w<ref>{{Cytuj |autor = Janusz Parchimowicz |tytuł = Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939 |data = 2010 |isbn = 978-83-87355-65-4 |wydanie = pierwsze |miejsce = Szczecin |wydawca = Nefryt |s = 121–122}}</ref>:
* brązie wybite [[Stempel odwrócony (numizmatyka)|stemplem odwróconym]] (masa 8,4 grama, nakład nieznany),
* niklu jednocześnie z wypukłym napisem „PRÓBA” i znakiem mennicy w Warszawie na rewersie (masa 7 gramów, nakład nieznany),
* niklu wybite [[Stempel lustrzany (numizmatyka)|stemplem lustrzanym]] (masa 7,04 grama, nakład nieznany).

== Zobacz też ==
* [[Monety próbne II Rzeczypospolitej i Generalnego Gubernatorstwa|monety próbne II Rzeczypospolitej]]
* [[1 złoty 1928 Wieniec zbożowy]]
* [[1 złoty 1928 Wieniec kwiatowy przewiązany]]
* [[1 złoty 1928 Wieniec kwiatowy nieprzewiązany]]
* [[1 złoty 1929 Wieniec kwiatowy nieprzewiązany]]
* [[1 złoty 1929]]
* [[1 złoty 1932 Polonia]]
* [[złotówki II Rzeczypospolitej]]
* [[1 złoty]]

== Przypisy ==
{{Przypisy}}

== Bibliografia ==
* J. Parchimowicz ''Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939'', Nefryt, Szczecin, wydanie I, {{ISBN|978-83-87355-65-4}}

[[Kategoria:Monety próbne II Rzeczypospolitej i GG|100]]