Aureus

Z Polska Encyklopedia Numizmatyczna
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Nummus aureus
Opis fizyczny
Masa

zmienna

Materiał

Au

Rant

gładki

Aureus, nummus aureus (złoty pieniądz), denarius aureuszłota moneta rzymska bita od I w. p.n.e. do początków IV w.

Po raz pierwszy wybita przez Sullę[uwaga 1] w czasie jego konsulatu 84/83 p.n.e., następnie przez Pompejusza (71 p.n.e.) oraz Cezara (48/47 p.n.e.) W tym okresie bito 40 aureusów z libry (pondusa, funta) złota, a wartość monety ustalono na 23 srebrne denary.

Znaczenie aureusa wzrosło za panowania Oktawiana Augusta, który wprowadził go na stałe do systemu monetarnego, bijąc złotą monetę w znacznych ilościach – głównie w założonej w Lugdunum centralnej mennicy cesarskiej[uwaga 2]. Aureusy Oktawiana miały wagę 7,79 g[uwaga 3] (42 sztuki z funta). Ich wartość władca ustalił na 25 denarów. W związku ze wzrostem ceny srebra w stosunku do złota w kolejnych latach I wieku n.e. przy utrzymaniu (aż do czasów Nerona) wprowadzonej przez Augusta stopy menniczej[uwaga 4], malała opłacalność emisji denarów, co prowadziło do liczebnego spadku ich emisji, a wzrostu liczby emitowanych aureusów. W I wieku, z wyjątkiem czasów Wespazjana (69–79), dokonywano jednoczesnej emisji aureusa i denara tego samego typu (tj. o takim samym wyglądzie – identycznym wyobrażeniu rewersowym i legendzie). Na awersie zawsze znajdowało się przedstawienie cesarza z napisem otokowym zawierającym jego imiona (tytuły).

Reformę stopy monet kruszcowych przeprowadził Neron w 64 r. Obniżył stopę dla monet złotych o 7%, a dla srebrnych o 14%. Odtąd bito więc z funta złota 45 aureusów (czyli ważył on ok. 7,27 g). Utrzymano natomiast relację głównych monet i nadal – mimo większego obniżenia stopy dla denara – aureus był wart 25 denarów. Obniżyła się zatem waga monety złotej, a jednocześnie nastąpiła jej dewaluacja w stosunku do srebrnego denara, spowodowana wspomnianym już wzrostem wartości srebra w stosunku do złota. Reforma ta wpłynęła również na ogólną dewaluację monety (zmniejszenie wagi).

Przez ponad wiek waga aureusa spadała nieznacznie. Dopiero Karakalla (211–217) poważnie ją obniżył. Z funta złota zaczęto wówczas bić 50 aureusów, tzn. jego waga średnio wynosiła ok. 6,5 g. Następowała szybko dalsza dewaluacja tej monety. W początkach panowania Galiena (260–268) bito już 72 sztuki z libry (ok. 4,54 g), a później aż 84 (ok. 3,89 g). Następni cesarze starali się utrzymać stopę rzadko jednak im się to udawało.

Aureusa zlikwidował Konstantyn Wielki reformując system monetarny cesarstwa i wprowadzając nową złotą monetę – solid (309/311), będący właściwie bezpośrednią kontynuacją aureusa, gdyż stopę jego ustalono również na funta rzymskiego. Utrzymała się ona dla podstawowej złotej monety rzymskiej, a później bizantyńskiej aż do końca XI wieku.

Zobacz też

Uwagi

  1. W okresie republiki rzymskiej wyłącznym emitentem monet centralnych był senat rzymski, stąd inicjały SC na monetach. W praktyce, w I w. p.n.e., o emisjach decydowali głównie mający coraz większą władzę wodzowie (Mariusz, Pompejusz) i dyktatorzy (Sulla, Cezar), a rola senatu ograniczała się do formalnego wyrażenia zgody.
  2. Oktawian pozbawił senat prawa do bicia monety złotej i srebrnej, pozostawiając w jego rękach wyłącznie decyzje o emisjach monet zdawkowych (miedzianych i mosiężnych). Do Rzymu przeniósł mennicę cesarską Kaligula.
  3. Była to waga nominalna. W praktyce poszczególne monety miały od niej odchylenie, choć w porównaniu z bitymi w tych samych mennicach monetami srebrnymi – niewielkie, co świadczy o dużej dbałości o emisyjną precyzję względem monety złotej.
  4. Mimo utrzymywania tej samej stopy menniczej zauważalna jest niewielka redukcja wagi aureusów, np. za panowania Tyberiusza miały one średnią wagę 7,72 g. Podobnie było po reformie Nerona w 64 r.