Banknoty Banku Polskiego na emigracji

Banknoty Banku Polskiego na emigracji – dwie emisje banknotów przygotowane w latach 1940–1942 przez Bank Polski na emigracji z przeznaczeniem do obiegu krajowego po zakończeniu wojny i planowanym ponownym przeniesieniu siedziby banku do Polski.

Historia banknotów Banku Polskiego na emigracji

Z sukcesem przeprowadzona ewakuacja Banku Polskiego we wrześniu 1939 r. doprowadziła do jego zainstalowania się najpierw w Paryżu, a w czerwcu 1940 r. w Londynie. Pomimo faktu, że bank zachował w pełni osobowość prawną, w okresie II wojny światowej nie emitował żadnych znaków pieniężnych przeznaczonych do bieżącego obiegu, np. w celu opłacenia żołdu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Planując powrót do Polski po zakończeniu wojny, dyrekcja banku przygotowała dwie antydatowane emisje banknotów nowego wzoru zamawiając:

• z datą 15 sierpnia 1939 r. nominały 1, 2 i 5 złotych w wytwórni Bradbury Wilkinson & Co w New Maldon, oraz 10, 20, 50, 100, 500 złotych techniką stalorytniczą w firmie Thomas De La Rue z Londynu,
• z datą 20 sierpnia 1939 r. nominały 20 i 50 złotych w American Banknote Company z Nowego Jorku.

Miejscem obu emisji podanym na banknotach była Warszawa. Antydatowanie miało na celu podkreślenie ciągłości działalności emisyjnej. Nad drukiem banknotów czuwał przedwojenny dyrektor techniczny PWPW – inż. Karol Chybiński, a sam ryt banknotów przygotował również przedwojenny rytownik PWPW – Włodzimierz Vacek.

Łącznie wydrukowano banknoty opiewające na kwotę 7 mld 328 mln złotych.

Banknoty wyprodukowane w Stanach Zjednoczonych miały zabezpieczenia w postaci fosforyzujących konfetti, po raz pierwszy wykorzystane na polskich banknotach.

W 1947 r. cały nakład trafił do nowej Polski. W kraju rozważano wprowadzenie banknotów do obiegu ale ostatecznie w 1951 r. praktycznie całość poszła na przemiał w papierni w Miłkowie. Wg oficjalnych danych dla celów archiwalnych i kolekcjonerskich pozostawiono jedynie po 1000 sztuk każdego nominału w oryginalnym stanie oraz po 1000 sztuk każdego banknotu z dodatkowym napisem WZÓR.

Sygnatura drukarni umieszczona jest na dolnym marginesie na rewersie (dla banknotów powyżej 5 złotych na obu stronach). Klauzula prawna brzmiąca: „Bilety Banku Polskiego są prawnym środkiem płatniczym w Polsce” jest jednakowa dla wszystkich banknotów emisji Banku Polskiego na wychodźstwie.

Wzory

Nominał	Awers banknotu	Rewers banknotu	Uwagi
1 złoty			seria A, bez nadruków, numeracja 0 000 000, perforacja jednym otworem ca 5 mm seria A, czerwony nadruk SPECIMEN tylko na awersie, numeracja 0 000 000, perforowany dwoma otworami (znane egzemplarze bez perforacji) seria A, numeracja 0 000 000 wzoru nakładowego (A0 000 001 E1 500 000) z napisem perforowanym SPECIMEN, na lewym marginesie numer ewidencyjny, na prawym data seria A numeracja 1 234 567, na awersie i rewersie ciemnogranatowy ukośny nadruk WZÓR pomiędzy dwoma równoległymi podwójnymi liniami Znane są także egzemplarze bez nadruków i numeracji.
2 złote			seria A, bez nadruków, numeracja 0 000 000, perforacja na dole z lewej lub prawej strony numeracji jednym otworem ca 5 mm seria A, numeracja 0 000 000 wzoru nakładowego (A0 000 001 E1 500 000) z napisem perforowanym SPECIMEN, na dolnym marginesie numer ewidencyjny i data seria A numeracja 1 234 567, na awersie i rewersie czerwony ukośny nadruk WZÓR pomiędzy dwoma równoległymi podwójnymi liniami Znane są także egzemplarze bez nadruków i numeracji
5 złotych			seria A, bez nadruków, numeracja czarna 0 000 000, perforacja w obrębie numeracji jednym otworem ca 5 mm seria A, numeracja 0 000 000 wzoru nakładowego (A0 000 001 C0 750 000) z napisem perforowanym SPECIMEN, na lewym marginesie numer ewidencyjny, na prawym data seria A numeracja 1 234 567, na awersie i rewersie czerwony ukośny nadruk WZÓR pomiędzy dwoma równoległymi podwójnymi liniami
10 złotych			seria A, numeracja 000000, stempel drukarni TDLR oraz na marginesie dolnym nadruk SPECIMEN No.(2) – numerację wzoru stemplowano lub wypisywano ręcznie, najwyższy znany numer SPECIMEN No.31 seria A numeracja 012345, na awersie i rewersie czarny ukośny nadruk WZÓR pomiędzy dwoma równoległymi podwójnymi liniami
20 złotych			seria A, numeracja 000000, bez nadruków i stempli seria A, numeracja 000000, stempel drukarni TDLR oraz na marginesie dolnym nadruk SPECIMEN NO (17) – numerację wzoru stemplowano lub wypisywano ręcznie, najwyższy znany numer SPECIMEN NO 38 seria A numeracja 012345, na awersie i rewersie czerwony ukośny nadruk WZÓR pomiędzy dwoma równoległymi podwójnymi liniami
			bez oznaczeń serii, numeracja czerwona 00000, czerwony nadruk małymi literami SPECIMEN tylko na awersie, perforowany trzema dziurkami o średnicy ca 5 mm; banknot ma szerszy, nieprawidłowo przycięty lewy margines z fragmentami różnych nadruków bez oznaczeń serii, numeracja czerwona 00000, czerwony nadruk małymi literami SPECIMEN tylko na awersie, perforowany trzema dziurkami o średnicy ca 5 mm, dodatkowo nadrukowany numer zlecenia F11339 na górnym marginesie bez oznaczeń serii, numeracja czerwona 00000, czerwony nadruk małymi literami SPECIMEN tylko na awersie, perforowany trzema dziurkami o średnicy ca 5 mm; banknot z prawidłowym lewym marginesem bez oznaczeń serii, numeracja czerwona 00000, czerwony nadruk małymi literami SPECIMEN tylko na awersie i dużymi literami WZÓR na awersie i rewersie, perforowany trzema dziurkami o średnicy ca 5 mm bez oznaczeń serii, numeracja czerwona 0000000, czerwony nadruk dużymi literami WZÓR na awersie i rewersie, banknot perforowany trzema dziurkami o średnicy ca 4 mm, dodatkowo nadrukowany nr zlecenia F11339 na szerszym marginesie z lewej strony u góry bez oznaczeń serii, numeracja czerwona 0000000, czerwony nadruk dużymi literami WZÓR na awersie i rewersie, banknot perforowany trzema dziurkami o średnicy ca 4 mm
50 złotych			seria A, numeracja 000000, bez nadruków i stempli seria A, numeracja 000000, stempel drukarni TDLR oraz na marginesie dolnym nadruk SPECIMEN No.(8) – numerację wzoru stemplowano lub wypisywano ręcznie, najwyższy znany numer SPECIMEN No 30 seria A numeracja 012345, na awersie i rewersie czerwony ukośny nadruk WZÓR pomiędzy dwoma równoległymi podwójnymi liniami
			bez oznaczeń serii, numeracja czerwona 00000, czerwony nadruk małymi literami SPECIMEN tylko na awersie, perforowany trzema dziurkami o średnicy ca 5 mm; banknot ma dodatkowo nadrukowany nr zlecenia F11340 na górnym marginesie oraz szerszy lewy margines, z fragmentami różnych nadruków w kolorze zielonym, czarnym bez oznaczeń serii, numeracja czerwona 00000, czerwony nadruk małymi literami SPECIMEN tylko na awersie, perforowany trzema dziurkami o średnicy ca 5 mm; banknot ma szerszy lewy margines, może mieć także fragmenty nadrukowanych znaków na brzegu szerszego marginesu bez oznaczeń serii, numeracja czerwona 00000, czerwony nadruk małymi literami SPECIMEN tylko na awersie, perforowany trzema dziurkami o średnicy ca 5 mm bez oznaczeń serii, numeracja czerwona 00000, czerwony nadruk małymi literami SPECIMEN tylko na awersie i dużymi literami WZÓR na awersie i rewersie, perforowany trzema dziurkami o średnicy ca 5 mm bez oznaczeń serii, numeracja czerwona 0000000, czerwony nadruk dużymi literami WZÓR na awersie i rewersie, banknot perforowany trzema dziurkami o średnicy ca 4 mm, dodatkowo nadrukowany nr zlecenia F11340 na szerszym marginesie z lewej strony u góry bez oznaczeń serii, numeracja czerwona 0000000, czerwony nadruk dużymi literami WZÓR na awersie i rewersie, banknot perforowany trzema dziurkami o średnicy ca 4 mm
100 złotych			seria A, numeracja 000000, stempel drukarni TDLR oraz na marginesie dolnym nadruk SPECIMEN NO (6) – numerację wzoru stemplowano lub wypisywano ręcznie, najwyższy znany numer SPECIMEN NO 19 seria A numeracja 012345, na awersie i rewersie czarny ukośny nadruk WZÓR pomiędzy dwoma równoległymi liniami
500 złotych			seria C, numeracja 000000, bez nadruków i stempli seria C, numeracja 000000, stempel drukarni TDLR oraz na marginesie dolnym nadruk SPECIMEN No.(7) – numerację wzoru stemplowano lub wypisywano ręcznie, najwyższy znany numer SPECIMEN No 25 seria A numeracja 012345, na awersie i rewersie czerwony ukośny nadruk WZÓR pomiędzy dwoma równoległymi podwójnymi liniami

Próby druku

• 
  fotoprojekt 1 złoty
• 
  fotoprojekt 2 złote
• 
  fotoprojekty 1 i 2 złote
• 
  fotoprojekt 5 złotych
• 
  fotoprojekt 5 złotych
• 
  awers druku próbnego 5 złotych
• 
  awers fotoprojektu 10 złotych
• 
  rewers fotoprojektu 10 złotych
• 
  zielony druk próbny 10 złotych awers
• 
  zielony druk próbny 10 złotych rewers
• 
  próba druku 50 złotych awers
• 
  próba druku 50 złotych rewers
• 
  druk próbny rewersu 500 złotych

Zobacz też

• banknoty Banku Polskiego (1919–1936)
• banknoty polskie