Argenteus

Z Polska Encyklopedia Numizmatyczna
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Argenteus cesarza Dioklecjana upamiętniający zwycięstwo nad Sarmatami (Victoria Sarmat[ica]) i podkreślający (rewers) jedność polityczną tetrarchów (niedoważony – 2,97 g)

Argenteus – niewielka (średn. ok. 19 mm) srebrna moneta rzymska wprowadzona reformą Dioklecjana z r. 294 n.e.[1] i pozostająca w obiegu do ok. 310 r. Z początku przypuszczalnie jako 1/25 monety złotej (aureusa)[2], zarazem stanowiąca równowartość 8 follisów[3]; później (301 r.) o wartości jedynie 1/10 aureusa.

Cechy i znaczenie

Zarówno nazwą (dosłownie – „srebrny”[4]), jak i stosunkiem do złota oraz cechami zewnętrznymi argenteus nawiązywał do pełnowartościowego denara srebrnego z czasów cesarzy julijsko-klaudyjskich (Nerona). Ustawową wagą (3, 41 g) odpowiadał 1/96 rzymskiego funta (libra), co niekiedy zaznaczano na rewersie liczbą XCVI (częstokroć jednak bywał niedoważony). Wkrótce (za Galeriusza) pojawiły też półargenteusy (o wadze 1,5 g) typu Virtus Militum, obiegające w latach ok. 306 - 310/311 n.e. Już za Konstantyna Wielkiego, w wyniku kolejnej reformy pieniądza, srebrnik ten jako nazbyt zdewaluowany zastąpiono w 326 r. pełnowartościową monetą o podobnej wadze – srebrną sylikwą[5].

Srebrnik Konstancjusza Chlorusa typu Virtus Militum wybity w Trewirze

Najczęściej emitowanym typem był argenteus Providentia Augg[ustorum] (lub Victoriae Sarmaticae) z identycznym przedstawieniem na rewersie czterech władców (tetrarchów) składających ofiarę przed bramą obozu wojskowego. Propagandowo akcentowano w ten sposób wspólność rządów i polityczną jedność członków tetrarchii oraz ich ścisły związek z wojskiem i pochodzeniem z szeregów armii. Podobną rolę spełniało wyobrażenie warownej bramy obozu wojskowego (castrum) na półargenteusach z hasłem Virtus Militum (Męstwo żołnierzy [tj. armii]).

W źródłach antycznych określenia „argenteus nummus” jako pierwszy użył Pliniusz Starszy w swej Naturalis historia (XXXIII,47). W Dziejach rzymskich (Rerum gestarum libri) Ammianusa Marcellina również pojawia się to określenie, jednakże bez wskazania, iż chodzi o oficjalny nominał. Autorzy Historia Augusta używają tej nazwy dość swobodnie dla określenia rozmaitego pieniądza.

Zobacz też

Przypisy

  1. Datowanie uznawane obecnie; we wcześniejszych źródłach często inaczej, np.: „Pod koniec 295 r. dodał Dioklecjan do aureusa monetę z czystego srebra” (Cambridge Ancient History, t. XII [1965], s. 338).
  2. Według P.N. Schultena: Die römische Münzstätte Trier, Frankfurt 1974.
  3. W starszej literaturze spotykana też inna relacja argenteusa: równego 5 follisom, a stanowiącego 1/24 aureusa (np. A. Kunisz w Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. I, Warszawa 1982, s. 281).
  4. Wysoka próba srebra przekraczała 90% (H. Fengler, G. Gierow, W. Unger: Słowar′ numizmata, Moskwa 1993).
  5. H. Kahnt: Das große Münzlexikon…, dz. cyt. w bibliogr., s. 29.

Bibliografia

  • H. Kahnt: Das große Münzlexikon von A bis Z. Regenstauf: H. Gietl – Battenberg, 2005
  • B.R. Kankelfitz: Römische Münzen von Pompejus bis Romulus. Augsburg: Battenberg, 1996
  • Lexikon der alten Welt. Zürich-Stuttgart: Artemis, 1965

Linki zewnętrzne