Aureus polonus
| |||
| Dane podstawowe | |||
| Nominał |
złoty | ||
|---|---|---|---|
| Emisja | |||
| Mennica | |||
| Data emisji |
1330 | ||
| Opis fizyczny | |||
| Masa |
3,48 g | ||
| Średnica |
21 mm | ||
| Materiał | |||
| Stempel | |||
| Uwagi |
wcześniejsze określenia: floren Władysława I Łokietka, dukat Władysława I Łokietka | ||
Aureus polonus – złota moneta wybita w 1330 r. w czasie panowania Władysława I Łokietka[1].
Monetę w starszych opracowaniach nazywano często dukatem i przypisywano jej rolę emisji pamiątkowej z okazji koronacji Władysława I Łokietka w 1320 r[1]. Z biegiem lat monecie zaczęto nadawać nazwę florena[2]. Z punktu widzenia XXI-wiecznego stanu wiedzy obydwie nazwy wydają się być niepoprawne. W pierwszej połowie XIV w. nazwa dukat była zarezerwowana dla złotych monet z Wenecji i w tamtym czasie nie była w Polsce znana, gdyż dukaty weneckie wówczas do tej części Europy w ogóle nie napływały. Miano floren, choć bardziej prawidłowe, było zarezerwowane w XIV w. dla monet przedstawiających po obu stronach typ wenecki – lilię i św. Jana Chrzciciela[2][1]. Najprawdopodobniej w okresie, w którym aureus polonus został wybity nosił on po prostu nazwę złotego[2].
Moneta nie odegrała w obiegu większej roli, choć jest jedyną monetą Władysława I Łokietka i pierwszą od czasów Mieszka Starego, której można przypisać ogólnopolski, a nie krakowski charakter[2].
Awers
Na tej stronie monety ukazano króla na majestacie, otoczonego legendą: „WLADISLAUS.DI.GI.REX”[1].
Rewers
Pośrodku znajduje się postać biskupa w szatach i infule, z widoczną aureolą, identyfikowana przez legendę otokową: „S.STANISLAVS. POLE”, po długich dyskusjach rozszyfrowaną jako: Sanctus Stanislaus Polonie[1].
Opis
Stempel wykorzystywany do bicia monety został ukształtowany na wzór węgierski, inspirowany z kolei monetami wenecko-adriatyckimi i północnowłoskimi. W szczególności postać św. Stanisława była trawestacją postaci św. Jana z monet florenckich. Masa egzemplarza ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie wynosi 3,48 grama i jest praktycznie zgodna ze standardem (3,5 grama) złotych monet z północy Włoch[1].
Okoliczności emisji aureus polonus są znane dzięki kronice Jana Długosza, podobnie jak daty dzienne wprowadzenia jej dwóch odmian. Za zgodą papieża Jana XXII w 1330 r. dwukrotnie zorganizowano wielkie jubileusze ku czci św. Stanisława. Było to 8 maja oraz 27 września. W dniach tych przeprowadzono kwestę na krucjaty przeciwko Tatarom i Litwinom, sprzedając odpusty jeden za dwie złote monety (obce). Zgromadzone w ten sposób złoto najprawdopodobniej wykorzystano do celów menniczych. Odmiany „majowa” i „październikową” różnią się od siebie. Wcześniejsza jest trochę toporna, druga – bardziej poprawiona. Być może druga była wykonana przez mincerza z węgierskiej Budy. XXI-wieczni badacze niekiedy artykułują zastrzeżenia co do autentyczności tej drugiej[3].
Emisja złotej monety Władysława Łokietka miała bardziej prestiżowy niż dochodowy charakter. W żadnych kronikach nie wspomina się ani słowa o nawet przypuszczalnej wielkości emisji, ale najprawdopodobniej nie było to więcej niż kilka tysięcy sztuk[4].
Pierwszy egzemplarz złotej monety Władysława I Łokietka odkryto w 1847 r. w Bochni, Egzemplarz ten o mało co nie znalazł się wtedy w tyglu jubilerskim. Moneta została sprzedana przez anonimowego znalazcę do przetopu. Niemalże w ostatniej chwili uratował ją ziemianin i jednocześnie amator-numizmatyk o nazwisku Niedzielski, za którego pośrednictwem w końcu trafiła do kolekcji Emeryka Hutten-Czapskiego, a później do zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie. Drugi egzemplarz pojawił się w okresie II Rzeczypospolitej na Wołyniu, ale zaginął podczas okupacji niemieckiej. Wg niepotwierdzonych opinii znajduje się w jednej z kolekcji za granicą. Trzeci egzemplarz został znaleziony na początku lat 70. XX w. w jednej z kolekcji numizmatycznych w Kownie i był to pierwszy przedstawiciel typu określanego jako „majowy”[4].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 105, ISBN 978-83-7705-068-2.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Borys Paszkiewicz, Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 40, ISBN 978-83-62939-00-8.
- ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 105–106, ISBN 978-83-7705-068-2.
- ↑ 4,0 4,1 Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 106, ISBN 978-83-7705-068-2.