Banknoty Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (1916–1917)

Z Polska Encyklopedia Numizmatyczna
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Banknoty Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej (1916–1917) – banknoty wprowadzone do obiegu 14 kwietnia 1917 roku, z datą emisji 9 grudnia 1916, emitowane przez Polnische Landes-Darlehnskasse (Polską Krajową Kasę Pożyczkową), będące w obiegu w Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim oraz do końca listopada 1923 r. w II Rzeczypospolitej[1][2].

Historia banknotów Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej okresu Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego

Po zajęciu ziem dawnego Królestwa Kongresowego w sierpniu 1915 r. przez wojska państw centralnych zostało ono podzielone na dwie strefy: niemiecką i austriacką. Na terenach okupowanych przez Niemcy utworzono Generalne Gubernatorstwo Warszawskie, na którego czele stanął gen. Hans von Beseler. Organem pomocniczym generalnego gubernatora był tzw. Zarząd Cywilny, któremu przewodniczył Wolfgang von Kries[3].

Po proklamacji 5 listopada dnia 9 grudnia 1916 r., generalny gubernator warszawski utworzył na podległym sobie terenie bankową instytucję emisyjną – Polnische Landes-Darlehnskasse bardziej znaną jako Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa, która wbrew nazwie była niemiecką instytucją okupacyjna, agendą niemieckiego Banku Rzeszy. Jednostką walutową została marka polska oparta na niemieckiej – po zwycięskiej wojnie Rzesza Niemiecka zobowiązywała się do wykupu odpowiednich biletów za marki niemieckie[3][1][4].

Emisja z datą 9 grudnia 1916 r. gwarantowana była przez Rzeszę Niemiecką do wysokości 880 150 867 marek. Wprowadzono ją do obiegu w gubernatorstwie w 1917 r., dlatego również ta data widnieje na dwóch jej seriach[4].

Pierwsza seria, o nominałach: ½, 1, 2, 20, 50 i 100 marek polskich, zawierała[5]:

  • określenie władz administracyjnych jako: Zarząd jenerał-gubernatorstwa warszawskiego oraz
  • określenie instytucji emitującej jako: Krajowa Polska Kasa Pożyczkowa.

Druga seria, o nominatach: ½, 1, 2, 5, 10, 20, 100 oraz 1000 marek polskich, miała odpowiednio[5]:

  • Zarząd Generał-Gubernatorstwa Warszawskiego oraz
  • Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa.

Chociaż oficjalną datą wprowadzenia do obiegu banknotów denominowanych w markach polskich jest 14 kwietnia 1917 r., to faktycznie stało się to między 26 a 30 kwietnia 1917 r[1].

Banknoty drukowano w Drukarni Rzeszy w Berlinie, a od nazwiska szefa administracji przy gubernatorze, Wolfganga von Kriesa, który je podpisywał, nazywano je „kriesówkami”[6], a niekiedy „rzeszkami”[7]. Wyróżniały się bogatą ornamentyką, a na każdym z banknotów widniał wizerunek orła białego na czerwonym tle kartusza zwieńczonego królewską koroną[6].

Banknoty po odzyskaniu niepodległości zostały przejęte przez państwo polskie. Dotyczyło to również Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, która stała się tymczasową instytucją emisyjną odrodzonej Polski[8][9].

Okupacyjne banknoty Generalnego Gubernatorstwa Warszawskiego denominowane w markach polskich były w obiegu w II Rzeczypospolitej do 30 listopada 1923 r. – zostały wycofane na pięć miesięcy przed wprowadzeniem złotego[2].

Banknoty pierwszej serii (...jenerał...)[5][2][10]

Na awersie umieszczono klauzulę:

  • powyżej podpisów i nominału albo z lewej strony orła:

Rzesza Niemiecka przyjmuje odpowiedzialność za spłatę Biletów Kasy Pożyczkowej w Markach Niemieckich po cenie nominalnej.

  • poniżej podpisów i nominału albo z prawej strony orła:

Kto podrabia lub fałszuje bilety krajowej Kasy Pożyczkowej, albo puszcza w obieg lub usiłuje puścić w obieg podrobione lub fałszowane bilety, podlega karze ciężkiego więzienia.

Banknoty obiegowe

Banknoty drugiej serii (...Generał...)[5][2][11]

Banknoty obiegowe

Na awersie umieszczono klauzulę:

  • powyżej podpisów i nominału albo z lewej strony orła:

Rzesza Niemiecka przyjmuje odpowiedzialność za spłatę biletów Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej w Markach Niemieckich po cenie nominalnej.

  • poniżej podpisów i nominału albo z prawej strony orła:

Kto podrabia lub fałszuje bilety Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, albo puszcza w obieg lub usiłuje puścić w obieg podrobione lub fałszowane bilety, podlega karze ciężkiego więzienia.

Znane są banknoty nominałów 5 oraz 10 marek polskich ze starą treścią klauzuli prawnej – takiej jak w przypadku banknotów serii I[12].


Fałszerstwa

  • Fałszywie 2 marki jenerał
    Fałszywie 2 marki jenerał
  • Fałszywe 10 marek
    Fałszywe 10 marek
  • Fałszywe 20 marek generał
    Fałszywe 20 marek generał
  • Fałszywe 50 marek
    Fałszywe 50 marek
  • Fałszywe 100 marek jenerał
    Fałszywe 100 marek jenerał
  • Fałszywe 100 marek generał
    Fałszywe 100 marek generał

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Borys Paszkiewicz, Podobna jest moneta nasza do urodnej panny. Mała historia pieniądza polskiego, Warszawa: Warszawskie Centrum Numizmatyczne, 2012, s. 204, ISBN 978-83-62939-00-8.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 265, ISBN 978-83-7705-068-2.
  3. ↑ 3,0 3,1 Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 68, ISBN 83-903459-5-1.
  4. ↑ 4,0 4,1 Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 260, ISBN 978-83-7705-068-2.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Marian Kowalski, Ilustrowany katalog banknotów polskich 1794–1980, Wiesława Kawecka (red.), wyd. IV, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza RSW „Prasa-Książka-Ruch”, 1981, s. 54–60.
  6. ↑ 6,0 6,1 Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 70, ISBN 83-903459-5-1.
  7. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom I, 1794–1941, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 146, ISBN 978-83-913361-3-7.
  8. ↑ Lech Kokociński, Pieniądz papierowy na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: ROSIKON PRESS, 1996, s. 80, ISBN 83-903459-5-1.
  9. ↑ Adam Dylewski, Historia pieniądza na ziemiach polskich, wyd. pierwsze, Warszawa: Carta Blanca Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, 2011, s. 262, ISBN 978-83-7705-068-2.
  10. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom I, 1794–1941, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 146–161, ISBN 978-83-913361-3-7.
  11. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom I, 1794–1941, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 162–187, ISBN 978-83-913361-3-7.
  12. ↑ Czesław Miłczak, Banknoty polskie i wzory, Tom I, 1794–1941, wyd. pierwsze, Warszawa: Antykwariat Numizmatyczny Paweł Niemczyk, 2012, s. 168–169, 172–173, ISBN 978-83-913361-3-7.
Źródło: „https://encyklopedianumizmatyczna.pl/index.php?title=Banknoty_Polskiej_Krajowej_Kasy_Pożyczkowej_(1916–1917)&oldid=7271”